Op het kruispunt van arbeid en zorg staan meestal lange files. Mensen die zorg behoeven, hebben het vaak veel moeilijker om aan een (betaalde) baan te komen dan mensen die niet afhankelijk zijn van zorg en/of ondersteuning. Dat is niet nieuw, het is van alle tijden. Gehandicapten, zowel fysiek als mentaal, hadden nog maar ruim een eeuw geleden nauwelijks of geen plek op de arbeidsmarkt en waren geheel afhankelijk van familie en weldoeners. Pas na de tweede wereldoorlog werd er serieus aandacht aan deze groep gegeven als deelnemers aan het arbeidsproces. Een fysieke handicap bleek geen mentale en intellectuele problemen te geven en een mentale handicap zei niets over de fysieke gesteldheid. Inzetbaar op de arbeidsmarkt dus.
Antwoord op de onvrede van de traditionele voorzieningen
Helaas kozen en kiezen nog veel werkgevers voor de gemakkelijke weg en vermijden werknemers met een handicap of stoornis in welke vorm dan ook. Tot de jaren ’70 betekende het dat deze mensen voornamelijk aangewezen waren op beschutte tewerkstelling en niet op een duurzame integratie op de arbeidsmarkt. In Amerika ontstond halverwege de jaren ’70, Supported Employment (SE) als antwoord op de onvrede van de traditionele voorzieningen. Een nieuwe benadering maar vooral een nieuwe zienswijze op mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. In het daaropvolgende decennium is de methode verder ontwikkeld. In 1984 is SE verankerd in de Amerikaanse wetgeving. In dat jaar werd SE toegevoegd aan de zgn. “The Developmental Disabilities Assistance and Bill of Rights Act” (DD Act), die in haar eerste vorm stamt uit 1978.
Doorbraak
De doelstelling van deze wet is: “to assure that individuals with developmental disabilities and their families participate in the design of and have access to needed community services, individualized supports, and other forms of assistance that promote self-determination, independence, productivity, and integration and inclusion in all facets of community life.”
Door in 1984 Supported Employment toe te voegen, verandert de doelstelling van de wet door de aanvulling met het recht en noodzaak van betaald werk. Dat was een enorme doorbraak!
Betaald werk
Vrij vertaald naar de praktische invulling, betekende dat het volgende:
“Betaald werk bedoeld voor mensen met een ontwikkelingsachterstand voor wie competitieve tewerkstelling voor ten minste het minimumloon niet haalbaar is en voor wie geldt dat zij, vanwege de zwaarte van hun handicap, intensieve en blijvende steun nodig hebben. Supported employment kan op verschillende manieren aangeboden te worden, maar het moet vooral gaan om werkplaatsen waar ook personen zonder handicap werkzaam zijn. Bovendien moeten de deelnemers aan supported employment op alle nodige manieren in staat gesteld worden om betaald werk te blijven doen. Daartoe behoort ook steun aan leidinggevenden, begeleiding op de werkplek, training en bijvoorbeeld vervoer van en naar de werkplek.”
Allemaal mooi, maar wat is het nou?
In de wereld waar arbeid en zorg bij elkaar komen, is Supported Employment (SE) het volgende:
“Supported Employment is een ondersteunings- en begeleidingsmethodiek die erop is gericht om voor mensen met een blijvende (functionele) beperking een betaalde baan te verkrijgen en te behouden op de reguliere arbeidsmarkt. Supported Employment is ontwikkeld voor personen met een beperking, waarvoor, zonder deze vorm van ondersteuning en begeleiding, geen mogelijkheden waren voor het verkrijgen van een betaalde baan op de reguliere arbeidsmarkt.”
Maar hoe dan?
Die ondersteuning en begeleiding moet worden verleend door iemand die dat ook kan. Iemand die daarvoor is opgeleid. Dat is de Jobcoach. Een professional die weet wat er leeft bij de doelgroep en hoe ermee om te gaan, die weet wat SE is en die weet hoe de arbeidsmarkt in elkaar zit. Die dat allemaal combineert in een plan per cliënt. De kapstok is de methode van SE, de invulling is individueel voor elke cliënt.
De methode
Supported Employment kent drie onderverdelingen, t.w.:
- Onderzoeks- en voorbereidingsfase;
- Training en begeleiding op de werkplek;
- Ondersteuning en begeleiding nadat een baan is gerealiseerd, gericht op het behouden van een baan.
Onderzoeks- en voorbereidingsfase
In de onderzoeks- en voorbereidingsfase wordt het accent gelegd op de mogelijkheden en interesse van de persoon voor bepaalde werkzaamheden en wordt met deze persoon een traject in gang gezet waarbij de regie bij de werkzoekende ligt.
Niet zorgen voor, maar helpen met. De regie blijft dus bij de persoon zelf.
Training en begeleiding op de werkplek
Training en begeleiding op de werkplek bij de (potentiële) werkgever vormt een belangrijk onderdeel van Supported Employment. Dit begint vaak al voordat er een arbeidsovereenkomst wordt aangegaan. In dat geval is er sprake van een in tijd beperkte periode. Jobcoaching is in deze fase uiterst belangrijk. De jobcoach geeft ondersteuning aan de persoon, maar vervult ook een adviserende rol naar de werkgever en collega's van de gecoachte.
Ondersteuning en begeleiding
Nadat een arbeidscontract is afgesloten wordt de ondersteuning en begeleiding voortgezet. Niet alleen om te voorkomen dat de persoon zijn baan gaat verliezen, maar ook om adequaat te kunnen inspelen op ontwikkelingen c.q. wijzigingen op het werk. De mate van ondersteuning en begeleiding is afhankelijk van de individuele situatie van de persoon. De ondersteuning en begeleiding kunnen ook betrekking hebben op zaken buiten de werksituatie, afhankelijk van de individuele situatie.
Tovermiddel én gezond verstand
Het hebben van een (betaalde) baan betekent voor veel mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, een nieuwe start, meer zelfvertrouwen en een gelukkiger bestaan. Een goede jobcoach kan daardoor een belangrijk verschil maken. Voor de nieuwe werknemer lijkt het daardoor soms een tovermiddel. Voor de jobcoach is het naast hart voor de doelgroep en hard werken, met name gezond verstand.
Bronnen: materiaal opleiding Jobcoach van N. Pijnacker Hordijk PhD, AUCD (Association of University Centers on Disabilities)
Reactie plaatsen
Reacties