Is er straks nog wel werk voor iedereen?

Nieuwe initiatieven en doorstart

Een logische redenering, maar even logisch is het om te verwachten dat er veel werkgevers hun werknemers hebben kunnen behouden met de diverse noodregelingen van de overheid en dat alleen bedrijven die al slecht stonden voor de crisis, nu zijn omgevallen. Een opschoning van de decadentie van een uitpuilende economie. De overheid zal straks de groei van de economie sterk stimuleren en de gefailleerde bedrijven met perspectief worden overgenomen door kapitaalkrachtige ondernemers of bedrijven. Er zullen daardoor veel mensen nodig zijn om al die nieuwe initiatieven en doorstarten te realiseren.

Straks weer als vanouds?

De coronacrisis heeft laten zien dat ook externe factoren een economie kunnen laten inklappen. Het heeft ook laten zien dat er met de economie op zich, eigenlijk niet veel mis was. Voor corona groeiden we als kool, bouwden we reserves op en leek de gouden eeuw weer te zijn teruggekeerd. Dit natuurlijk los van de verschillende stromingen die een andere verdeling van de welvaart wensen. Dat is politiek en zal altijd wel blijven. Na de crisis echter, als we allemaal gevaccineerd zijn en corona alleen nog maar een donkere herinnering is, gaan we weer door als vanouds. Of niet?

Meer dan economie alleen

Hierbij gaan we alleen maar uit van de economie en gaan we volledig voorbij aan het menselijke leed dat voor velen een gat in hun leven heeft geslagen. Dat aspect en het feit dat er een veel bredere acceptatie en bewustzijn lijkt te zijn ontstaan m.b.t. een groene economie, zal ook een economische invloed hebben. Welk effect dat zal hebben op de hoeveelheid werk is onbekend, het zal wel een effect hebben op de inhoud van het werk. Groener werken en werken met meer voorzichtigheid ten aanzien onderling contact, zal zowel werkgevers, werknemers, wetgever en dus handhavers beïnvloeden.

Afstand tot de arbeidsmarkt. Wat dan?

Meer of minder werk is dus slecht te voorspellen. Dat het anders wordt, lijkt evident. Hoe zit het met de mensen die een afstand hebben tot arbeidsmarkt? Wordt het voor hen (nog) moeilijker?

Tot voor de crisis waren de perspectieven voor deze doelgroep niet slecht. De wetgever heeft in 2015 een verplichting gecreëerd voor zowel de overheid als het bedrijfsleven om mensen vanuit deze doelgroep een kans te geven in de vorm van reëel werk. Het bedrijfsleven slaagde daar beter in dan de overheid maar de economie ondersteunde de goede richting.

Beter betaald met een externe jobcoach

Een onderzoek door het SEOR[1]in opdracht van het UWV en het ministerie van SZW in 2019, laat zien dat diverse doelgroepen van het UWV succesvol geholpen worden door jobcoaching. Zowel interne als externe jobcoaching. Sinds 2015 biedt het UWV aan werkgevers de mogelijkheid om bij afscheid van werknemers, een interne of externe jobcoach in te zetten. Niet noodzakelijkerwijs mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, maar het blijkt dat een interne jobcoach weliswaar vaker werk oplevert, maar dat werken met een externe jobcoach vaak beter en beter betaald werk oplevert. Zou externe jobcoaching wellicht meer het belang van de werknemer/client voor ogen hebben dan interne jobcoaching?

Als externe jobcoaching vaker beter werk oplevert, zal dit hoogstwaarschijnlijk ook zo zijn bij mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Op welke grond die afstand dan ook bestaat.

Sociaal bewustzijn is kennelijk voldoende aanwezig bij het bedrijfsleven, ook al wordt het dan gestimuleerd door sancties.

Werk voor iedereen

Als er geen duidelijke aanwijzingen zijn dat de arbeidsmarkt op slot zit, als er redelijkerwijs verwacht mag worden dat de economie deels opnieuw moeten worden opgebouwd, als we daar als land voldoende geld voor hebben, is dan ook niet de gedachte gerechtvaardigd dat ook mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt daarvan profiteren? Of in elk geval van zouden moeten profiteren. Al was het maar op basis van stimuleringsmaatregelen van de overheid.

De mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt hebben in elk geval steun nodig. Of die steun nu geboden wordt door het UWV of door de gemeente op basis van de participatiewet, er moeten dan wel voldoende jobcoaches zijn.

Het begeleiden van mensen naar participatie, naar perspectief in hun leven of zelfs naar een nieuwe toekomst, is verantwoordelijk werk dat dient te gebeuren op basis van kennis, kennissen en de juiste mentaliteit. Liefst aangevuld met ervaring.

Supported Employment

Een van de meest geëigende methodes om mensen hierin te ondersteunen is die van Supported Employment, een, in de vorige eeuw, overgewaaide methodiek uit Amerika. Een methode die is gebaseerd op het stimuleren van de eigen mogelijkheden en op zoveel mogelijk zelfstandigheid van de mensen die hiermee geholpen worden. Dat geldt voor fysieke maar ook voor verstandelijke beperkingen. Het zelf doen is leerzamer en duurzamer dan het laten doen.

Zelfstandigheid is voor de meeste mensen geen onderwerp om erg lang bij stil te staan. Kinderen leren het thuis, op school en bij clubs en al groeiend worden ze het meestal vrij onopgemerkt.

Dat is echter niet voor iedereen zo vanzelfsprekend. Veel mensen hebben een beperking waardoor hun zelfstandigheid onmogelijk is. Dat kan fysiek zijn of verstandelijk. Omdat deelname aan de maatschappij voor iedereen betekent dat ze er mogen zijn, dat ze een gevoel van eigenwaarde kunnen ontwikkelen, is het van belang om die beperking geen belemmering te laten zijn voor maatschappelijke deelname. Hoewel jobcoach oorspronkelijk is ontwikkeld om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te helpen naar een betaalde baan, is dat doel voor sommige mensen niet haalbaar.

Participatiemaatschappij

Als we het dus hebben over de kansen op de arbeidsmarkt van mensen met een afstand tot die arbeidsmarkt, kan dat betekenen dat het geen betaalde baan is, of een lager betaalde baan of misschien wel alleen vrijwilligerswerk.

Toen onze koning het in 2013 in de troonrede had over de participatiemaatschappij bedoelde hij nadrukkelijk ook deze vorm van deelname aan de maatschappij.

Het werk, de energie die nodig is om mensen aan werk te helpen, is even groot als het helpen van mensen aan een reële deelname aan onze maatschappij. De methode om mensen te helpen aan werk is hetzelfde als de methode om mensen te helpen aan maatschappelijke deelname. Jobcoaching is dus soms jobcoaching en soms coaching richting participatie. Het doel is anders en daardoor ook enkele instrumenten die in de laatste fase van het traject worden ingezet, maar de grondgedachte is hetzelfde.

Jobcoach verbindende factor

Concluderend kan gesteld worden dat er veel werk te doen is als deze crisis eenmaal over is. Veel mensen zullen ondersteuning nog hebben om weer aan de slag te kunnen. De zoektocht naar werk zal op onderdelen anders zijn dan voorheen. Als er structureel andere eisen worden gesteld aan duurzaamheid, zelfstandigheid en aan de mate van ondernemendheid in de banen van de toekomst, zullen werkzoekenden, maar ook (nog steeds) werkenden zich daarop moeten aanpassen en zich daar waar nodig op (blijven) ontwikkelen. Permanente educatie wordt steeds belangrijker.

Ook mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt zullen zich daarop moeten voorbereiden, maar meer nog dienen de werkgevers, organisaties en overheden, ruimte moeten bieden voor deze mensen en voor hun ontwikkeling.

Jobcoaches zullen in dit proces een belangrijke (sleutel)rol spelen. Zij zijn de verbindende factor tussen werkzoekenden en werk.

Jan Bakhuys

Sociaal econoom

[1] SEOR is een zelfstandig onderzoeksbureau dat opereert onder de paraplu van de Erasmus Universiteit Rotterdam als onderdeel van de Erasmus School of Economics.